Inguru egokia

Euskal kostaldeak ontziak eraikitzeko beharrezko natur baliabide guzti-guztiak eduki izan ditu beti. Gure basoetan ugari den haritza izan da, betidanik, arotz ontzigileen lehen aukera. Zur sendoa du eta, aldi berean, oso erresistentzia handikoa busti-lehorrean luzaroan irauteko. Haritza, era berean, oparoa da forma bihurri eta linealetan, eta horrela ontzi bat osatzen duten piezen forma sorta osoa eskain dezake. Bizkaitik ekartzen zuten mea bikaina gure geografiaren itsas aldeko isurialdean banatutako burdinoletan prozesatzen zuten. Instalazio hauek erreken indar hidraulikoa ba-liatzen zuten, eta baso zabaletan produzitzen zuten egur-ikatza zuten elikagai. Mea, energia eta erregaia konbinatzeak burdin-gintza industria arrakastaz garatzea ahalbidetu zuen. Honen sostengu nagusietako bat ontzigintza bera zen.

Euskal Herriko geografia menditsuari esker, zuhaitz espezie ugari zegoen eskura, mendi mazeletan banatuta. Haritz ugaritasunaz gain, ontzioletako zur gogokoena baitzen hau, beste espezie batzuk ere erabiltzen zituzten arraunak, poleak, mastak eta beste zenbait egiteko, tartean ziren eta pagoa, gaztaina, lizarra, intxaurra, izeia eta gorostia, besteak beste. © José Lopez

Ur ibilguak. Plubiometria altuak eta gure lurraldeko malda handiek behar adina energia hidrauliko sortuko dute burdinoletako gabiei eta hauspoei eragiteko. © José Lopez

Egur-ikatza. Ontzietarako piezak basoan bertan arbastatzen zituzten. Prozesu honek egur pi-la handiak sorrarazten zituen, eta horixe baliatzen zuten ikatza egiteko. Izan ere, ikatza ezinbestekoa zen burdinoletako labeak elikatzeko. © José Lopez

Agorregiko burdinola. Euskal meategietatik ateratako burdin meari burdinoletan ematen zioten lanketa industriala, energia hidrauliko eta ikatz ugariari esker. Itsasoko jarduerekin estu lotua bera, burdin produkzioa euskal ekonomiaren ardatza izan da hainbat mendetan zehar. © José Lopez

XVIII. mendetik aurrera, Iratiko pagadi-izeidiak ontzigintzarako material bikainak eman ditu. Iratiko izei erraldoiak errege-ontzioletako fragata eta ontzietarako mastak egiteko erabiltzen zituzten, eta pagoek, berriz, arraunak egiteko materiala ematen zuten. © José Lopez

Pagoek zur luze eta zuzena e-maten zuten, gilak egiteko egokia alegia. Pago egurrak ongi eusten ez badio ere uraren eta haizearen arteko txandatze horri, ontzietako gila egiteko unean ez zen eragozpen hau gertatzen, gila bera beti urpean egoten delako. © José Lopez

Haritz motz edo lepatua. Basoetan bazkatzen zen ganaduak suntsitu egiten zituen zuhaitz kimu eta altsumak. Honek basoak kudeatzeko modu berezi samar bat garatzea ekarri zuen. Zuhaitzak altuera jakin batean inausten zituzten, hain zuzen moztu berriak ordezkatuko zituzten adar gazteak ganaduaren helmenetik kanpo gera zitezen. Adar gazteak gidatu egiten zituzten hurrena, haztean ontzigintzarako behar ziren formak har zitzaten. © José Lopez

Haritz landatuak. Haritzaren zati guztiak erabil zitezkeen ontzi bat osatzen duten pieza mota guztiak egiteko. © José Lopez

Haritz landatuak. © José Lopez

Olagizonak Legazpiko Mirandaolako burdinolan. © José Lopez

Burdinoletako produkzioaren zati handi bat ontzietarako iltze, aingura eta arma beharrak asetzera bideratzen zen. © José Lopez