Galeoia. XVI-XVII. Mendeak
Gatazka garaietan, euskal merkantzia-ontziak bahitu egiten zituen Erregek,
eta gerrarako egokitzen zituzten hurrena. XVI. mendearen erdialdean,
gerrarako ontzi mota bat garatzen hasiko zen. Kortsario eta piratak benetako
mehatxua ziren espainiar Koroak zituen interesentzat, eta Indietako
Ibiliaren monopolioari eusteko borrokak galeoiaren agerpena eragingo
zuen. Kutxa gotor flotagarriak ziren, eta urrea eta zilarra babesteko asmo
garbiaz garatu zituzten. Galeoia, kanoi ugariz hornitua, sendo eraikitzen
zuten, artilleriaren inpaktuei eusteko, eta proportzionalki ontzi edo nao
klasikoak baino luzera handiagoa izango du, lastertasuna irabazteko.
Galeoia merkataritza armatu kontzeptutik sortuko da, eta lehen aldiz errege
ordenantza batzuek euskal ontzigileei ezarriko dizkiete ontzigintzaren
artean aplikatuko diren proportzioak.
Jodocus Hondiusen
1606ko mapa baten
xehetasuna. Legiones
Biscaiae et
Guipuscoae typus
(Mercator Mundu Atlasa/Hondius). © José Lopez
Gero eta sarriago gertatzen zen
ontzi zibilak gerrarako altxatzea,
es-painiar Koroarentzako gerrako armadak
sortzeko hain zuzen,
Ko-roak holandar eta ingelesen
au-rrean eutsi egin nahi zion
eta itsasoan zuen nagusitasunari.
Hau guztia, baina,
kalteko zitzaien Ternuako
merkataritzari eta arrantzaldiei,
eta inbertsiogile partikularrek
interesa galdu
zutelarik ez zen behar
adina merkantzia-ontzirik
egiten. Horren guztiaren
eraginez, Koroak
bere gerrako armada sortu
zuen, gerrarako propio
diseinatutako ontziekin. Armada
Garaiezinaren hondamendiaren
ondotik, berriz, euskal itsas merkataritza
oso krisialdi sakonean sartu zen.
© National Maritime Museum, Greenwich, London) © José Lopez
Galeoietan artilleria handitzean, izan
ere karga-ontziak egiteko aplikatzen ziren
prozedura geometriko berberen arabera
ziren diseinatuak, egonkortasun arazoak
sortzen ziren, goiko ontzi-gainetan kanoiek
hartzen zuten pisu itzelagatik.
XVII. mende osoan zehar probak egin
zituzten akats hori zuzentzeko, eta ez
zuten beti atarramentu
onik aterako. © José Lopez
Nª
Señora
de la
Concepción y
de las Ánimas,
90 kanoiz armatua.
Ontzi hau
eraikitzeko 500
arotz gipuzkoar
kontratatu zituzten.© José Lopez
Joan de la Salde-ren (Erregeren altxorzaina)
ontzia, 1578an Anton Ierobi maisuak Orion ekidatua
Indietako Ibilian ondasunak garraiatzeko.
Amerikatik zetozen ondasunak zaintzeko eginkizun berriak
hainbat aldaketa eragin zituen merkantzia-ontzietan, eta
hauek, geroago, galeoiranzko bilakaera izango
zuten. © José Lopez
Genolak zuakerren,
hau da, ontziaren saihetsen
zatia dira.
Nao motako
ontzietan,
zuakerren osagaiak
jobaltak edo
barangak,
genolak,
estekadurak
eta txarrantxa
edo armazoi-buruak
ziren. San Felipe,
Manilako
galeoia,
Migel Lopez
de
Legazpiren
kargura;
honekin
b a t e r a
Andres
Urdaneta
fraide agustindarra
izango zen, 1564ko
azaroaren 20an
Mexikoko Navidad
portutik Filipinetarako
Ceburantz abiatu zen
bidaian.
Modeloak XVII. mendean
oso ohikoa zen ontzi mota
honen itxuraren gutxi
gorabeherako ideia bat ematen digu. © José Lopez
Txopa
lauen
bilakaera;
galeoiaren
silueta
definitutik
ontzi nagusi
edo nabio
deituari lekua
emango dioten
forma berrietara. © José Lopez
1687 eta 1690 bitartean Antonio
Gaztañetak zuzenduko zuen
Nuestra Señora de la Concepción y
de las Ánimas errege kapitana eraikitzeko
la-na. Arte para fabricar Reales lanean zehaztasun
handiz azaltzen du eraikuntza prozesua.
Galeoi handi hau oso berritzailea izan
zen bere garaian, eta gerrako galeoitik
lineako ontzi nagusi edo nabiorako trantsizioaren
sinboloa izan zen. © José Lopez
Sendotasuna areagotu egin da eta, ondorioz, baita egituraren pisua ere; eta honi
erantsi behar, gainera, artilleriaren gainkarga. Honek guztiak luzera handitzea eta
zurgaikoen garapenarekin oihal-eremua emendatzea ekarri zuen. Aldaketa hauek
ezinbestekoak izan ziren gainkarga konpentsatu eta lastertasuna irabazteko. © José Lopez
