Ontzi motak
Eskura ditugun dokumentazio iturriak azterturik, ondoriozta dezakegu ezen
euskal ontzi txikiek morfologia eta aparailu bera partekatzen dutela, garaian
garaikoa betiere; desberdintasun bakarrak neurria eta, maila batean, proportzioak
dira.
Arrantzarako teknikak
ziren ontzien neu- rria
ezartzen zutenak; h a u e k ,
hala, tosta kopu-ruaren ar a b e ra
bereizten ziren. Tosta arteko espazioa
berdina zen beti. Txalupa
handiak esate-rako, atunetan
edo hega-luzetan
erabiltzen zenak a-legia,
hamar-hamaika tosta
zeuzkan; kaleruak, zortzibederatzi;
potinak, sei-zazpi;
txikienak, batelak alegia,
lau. Patroi honixe jarraitu
zaio, oro har, mendeetan
zehar; hala, esan
de-zakegu ontziaren neurriaren
eta zegozkion jardueren
arabera, lau multzo
osatzen zirela.
Arraunak. Arraun bidezko propultsioa izan da euskal ontzi txikien diseinuaren oinarria. Ontzi hauek
ahalik eta arraunlari kopururik handiena hartzeko zeuden eginda, eskuarki.
Eta arraunak pago egurrez egiten zituzten, nahiz batzuetan lizarra erabiltzen zuten horretarako.
© José Lopez
© José Lopez
© José Lopez
Lemak.
Euskal ontzi txikietako lema desmuntagarria izaten da, eta bakar-bakarrik bela
bidezko nabigazioan zehar erabiltzen da. Ontzia gidatzeaz gain, lemak jito-plano
eginkizuna ere betetzen du, jitoa saihestuko lukeen gila sakonik ezaren arazoa
arindu alegia; horregatik, lemak hartzen duen sakonera ontziaren beraren zingoa
baino handiagoa izaten da.
© José Lopez
© José Lopez
© José Lopez
Aurtzak. Haize alderantz nabigatzean, baliteke
lema behar besteko albo-plano ez izatea
jitoa saihesteko. Ontzi hauetan, urpeko alde txikikoak
baitira, aurtza edo aurtzol bat jartzen
zuten ontziaren kanpoaldean, haizebeko saihetsean,
eta horrela jitoa murriztea lortzen zuten.
© José Lopez
© José Lopez
Trainerua. Trainerua ezin da euskal arrantza-ontzien ohiko sailkapenean sartu. Hamabi bat metro zituen luze,
eta eskuarki bederatzi tosta izaten zituen. Proportzioetan eta profilean besteen desberdina zen. Sardina inguraketasareaz
harrapatzeko sortu zen, zeren eta horretan sardinetan erabili ohi zena baino ontzi bizkorragoa eta maniobratzeko
ahalmen handiagokoa behar zen. Ontzi mota honen arrakastak ekarriko zuen gure kostaldeko kontserba-industriaren
garapena. © José Lopez
Berga hereneko oihalak eta
ontzi-gain estankoa dituen txalupa
baten modeloa. © José Lopez
Potina.
Zortzi bat metro luze eta sei-zazpi tosta.
Sardinetan erabiltzen zen kostaldetik
hurbil, sare zuzenekin. Beste txalupa
motek bezala, zegokion espezialitatean
jarduteaz gain noizean
behin beste arrantza mota batzuetan
aritzen zen. © José Lopez
Kalerua.
Hamar bat metro luze eta zortzi-bederatzi
tosta. Zeuzkan neurriekin oso egokia
zen plataforma kontinentalaren ertzean
kokatutako kaletaraino joateko,
hots, kostaldetik hainbat
miliatara urruntzeko.
Urte-sasoiaren arabera
legatzetan, bisigutan
eta, lantzean behin,
hegaluzetan ibiltzen
zen. Kalerua, ostean,
ontziak atoian eramateko
erabiltzen zen txalupa
mota zen. © José Lopez
Txalupa.
Hamahiru bat metro luze eta hamar-hamaika tosta. Honen jarduera nagusia uda partean atunetan aritzea zen, eta
eginkizun honetan Bizkaiko Golkoan barrena ibiltzen ziren, bela indarrez, batetik bestera, sarda bila. Sarritan kostaldetik
urrun jotzen zuten, eta egunetan egon zitezkeen itsasoan, batere erosotasunik gabe. Eta Asturias edo
Kantabria aldeko portuetara ere joan ohi ziren, arraina saltzen zuten eta horietan. © José Lopez
Batela
Bost bat metro luze eta lau tostakoa. Ontzi
txiki hau kostaldeko arrantzan erabiltzen
zuten, estuario eta badietan. Itsasadarretan
pertsonak batetik bestera igarotzeko ere
erabiltzen zuten, zubirik ez zenean. © José Lopez
