Aitzorrotzeko mendi-hegalean altxatua, Bolibar auzoak Arabako Lautadatik Gipuzkoaranzko pasabiderik zaharrenetariko bat izatearen ospea du. Teoria honen adierazpen gisa, Aitzorrotzeko haitzean babesleku zahar bat dago, legendaren arabera jatorri erromatarra edo aurre-erromatarra duena. Pentsamendu honek badu bere oinarria, gaztelutik ikuskatzen zuten ibilbidea derrigorrez Artia-Elgeako mendizerrako mendilerro txikietatik heltzen zen eta Leintzeko haranerantz -Aretxabaletatik hurbil- behera egiten zuen edo Erginako "Errege-bidea" deitutakoaren norabidean abiatzen zen galtzara izan behar baitzuen.
Bolibarren posizioak, mendiko herrietako egitura klasikoari erantzuten dio. Inolako ordenik gabeko etxe mailakatuak, elkarrengandik hain desnibelatuak non gorago kokatutako etxeetako leihoek beheko hurrengokoaren teilatu gainera ematen duten. Hauen artean, elizako dorrea nabarmentzen da. Harmailaldi estuak, arrapala zorrotzak eta ondoen datorkien lekuan zabaldutako plazatxoak dituzten bi kaleek sortutako nahaspila txiki horretan orden piska bat jarri nahi duela dirudi. Eta hain zuzen ere hiri-ordenazio eza horretan datza bere xarma.
Bolibarreko San Migel parrokiak, leiho erromaniko interesgarri bat du oraindik bere hormetan gordeta. Linea sinpleak ditu, bai bere arkuan, bai bere zutabe eta kapiteletan. Bere interes artistikoaren kaltetan izan gabe, leku honetan gutxienez duela zazpi mendetatik aurrera komunitate bat izan zela frogatzen duten testigantzetariko bat izatean datza bere garrantzia. Tenpluaren beste lekuetan, bere hormetan inkrustaturik, bi leiho gotikoen arrastoak eta leiho erromanikoak izan litezkeenen zatiak daude.
Datu guzti hauek, Bolibarreko antzinako elizak mendeen iraganean hainbat transformazio jasan zituela ematen dute ondorio gisa, konponketa eta zabalkuntza hauek astiro jatorrizko egitura hutsaldu zutelarik erabat ezagutezin bihurtu arte. Duela gutxi, antzinako bataio-harria, erromanikoa hau ere, Donostiako San Telmo museoari utzi zioten. Honek elizate honen antzinatasuna berresten du, bere jatorria XII.mendean koka dezakegularik.
Duela hilabete batzuk, elizaren ganga errestauratzeko obra batzuetan, uste ez bezala sabaitzaren egitura zurezkoa zela aurkitu zuten, eta ez harrizkoa betidanik uste bezala. Hain estalki original honek berezi bihurtzen du Gipuzkoako elizen artean.
Ustez, Santa Kruz apaizak bere Aramaioko giltzapetik ihes egin zuenean, Bolibarreko apazetxean errefuxiatu zen. Kontatzen dutenez, auzoan izkutaturik egon zeneko egunetan, burua makurturik otoitz egitearen itxura egiten ari zen bitartean, egiaz bere gizonei aginduak ematen zizkien Zaraiako mendizerra latzetara joan zitezen, tropa kristauek antzinako mandobideko eta Arlabaneko bideko lepoetan egiten zituzten mugimenduak zelatatzera.
Gaur egun, Bolibar auzo lasaia da, ikur gisa ikurrin beltza zuen apaiz ospetsuaren "goardia beltza" ospetsua ere ahaztu duena.
Bolibarren zelatan, masta baten antzera, Aitzorrotzeko kararrizko arkaitza dago zut. Tximistak hainbat alditan suntsitutako ermita hau beste hainbatetan berreraiki izan da soro, abere eta etxeak ekaitzez defenda ditzan. Autoreren batek, Aitzorrotzeko babeslekuaren hondakinak, Jimenez de Rada artzapezpikuaren arabera gaztelatarrek gure lurraldea okupatu zutenean -nafarrei kenduz- gipuzkoarrek Alfontso VIII.ari emandako gazteluetariko batekin erlazionatu ditu. 1200.urtea zen. Aurrerago, XV.mendean, Aitzorrotzek Enrike IV.aren eskubideak defendatu zituen. Santa Kruz ermitaren inguruko gotorleku horren balio estrategikoak, azken karlistadararte iraun zuen.
