Erdi Aroan zehar burdin mea eraldatzeko Euskal Herrian erabili zituzten lantegiak haize-olak edo agorrolak ziren. ‘Mendiko burdinolak’ ere esan izan diete, zeren eta normalean mendi inguruetan egoten ziren, behar zituzten lehengaiak (egur-ikatza eta mea) esku-eskuan izanik, ustiategiaren errentagarritasuna hobea izaten zelako horrelakoetan.

Lehen une horiei buruzko ikerkuntza lana, Euskal Herriari dagokionez, oso gutxi garatu da oraingoz. Antzina-antzinatik ezagunak dira mendi eta bazter-inguru zenbaitetan dauden eskoria-tokiak, zepadi edo zepategiak alegia, ustez eraldaketa prozesu horien ondorioz sortuak. Garibaik berak, eta Isastik geroago, adierazi zuten metodo hidraulikoaren aurrekarien hondarrak direla zepadiak:

“En algún tiempo huvo herrerias en las montañas de Guipuzcoa, en que se labraba el hierro con las manos sin el ingenio del agua”.

Alabaina, instalazio horien izaerari buruz ditugun datu argi eta fidagarriak oso gutxi dira. Beste batzuetan azaldu den bezala (IBARRA, 1989), funtsezko elementuen deskripzioa oso antzekoa da beti -beheko labeak, airez eskuz hornituak-, baina itxura orokorra aldatu egiten da -eraikitako labeak dira batzuk, neurri eta itxura desberdinekoak, eta lurrean zabaldutako zulo hutsak beste batzuk, behar bezala itxita betiere-. Gutxi batzuetan azterketa arkeologikoak egin dira, esaterako Bizkaiko Trapagaraneko Oiolako zepadietan, eta horrelakoetan labe, lan sistema eta lortutako metalei buruzko interpretazio-ildo interesgarriak atera dira.

Edonola ere, ditugun datu guztien argitan badirudi oso maila tekniko txikikoak zirela, labearen kokapen eta neurrietan alde handiak zeudela -beharbada zortzi edo bederatzi mendetan zehar garatutako lan mota bat aztertzen ari garelako-, forjaketa lan nekezen ondoren lortutako produktuaren kalitatea ere hala moduzkoa zela, eta lan-unitateen produktibitatea bera ere eskasa zela.
Gaur egungo terminoetan neurtuz gero sistemaren errentagarritasuna baxua izan arren, toki horietako produkzioak garrantzitsu eta baliabide egokia izaten segitu zuen, burdinaren tratamendu eta fabrikaziorako mekanismo hidraulikoak pitinka-pitinka hedatu artean.